در طول یک ماه گذشته شاهد حوادث مختلفی در جریان صادرات نفت ایران بودیم که مهمترین آن توقیف سوپر تانکر حامل نفت خام ایران توسط انگلیسی ها در تنگه جبل الطارق بود.

اما در اواخر تیرماه این گستاخی انگلیسی بی جواب نماند و نفتکش انگلیسی ها توسط نیروهای حفاظت دریایی تنگه هرمز به دلیل تردد از مرزهای سرزمینی ایران توقیف شد.

این موارد در کنار توقف اجباری نفتکش ایرانی در جده عربستان به دلیل نقص فنی و عدم سوخت رسانی عربستان به نفتکش ایرانی موجب شدتا رسانه های بین المللی نسبت به آن واکنش نشان دهند و از احتمال بستن تنگه هرمز توسط ایران سخن بگویند.

*عبور ۴۰ درصد نفت خام جهان از تنگه هرمز

روزانه حدود ۱۷ میلیون بشکه نفت و تقریبا بین ۲ تا ۳ میلیون بشکه میعانات گازی از تنگه هرمز به مقصد کشورهای توسعه یافته منتقل می شود، که بگفته کارشناسان بین المللی انرژی تقریبا معادل ۴۰ درصد کل نفت خامی است که روزانه توسط نفتکشها در سطح جهان منتقل می کنند.

این موضوع در کنار ذخیره  ۷۰ درصد از ذخایر نفتی جهان در منطقه خلیج فارس موجب شده است تا منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز به عنوان استراتژیک ترین تنگه در میان تنگه های جهان لقب بگیرد و به همین دلیل کشورهایی که تنها راه عبور نفتشان از این تنگه است به دنبال راه هایی برای دور زدن این تنگه باشند زیرا که کارشناسان اعلام کردند اگر ایران بخواهد تنگه هرمز را مسدود کند که این کار از عهده ایران نیز بر می آید موجب می شود تا قیمت نفت به ۳۰۰ دلار در هر بشکه هم برسد.

براساس مطالعات بین المللی  حدود ۸۸ درصد نفت عربستان، ۹۰ درصد نفت ایران، ۹۸ درصد نفت عراق و تمام نفت کویت و قطر از تنگه‌ی هرمز به کشورهای دیگر صادر می‌شود و این درحالی است که علاوه بر نفت، ۵۰ درصد معاملات تجاری کشورهای منطقه با جهان نیز از راه همین تنگه صورت می‌گیرد.

همانطور که گفته شد حدود ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران از تنگه هرمز عبور می کند و این بدان معنا است که ایران نیز به تنگه هرمز نیازمند است و اگر به هردلیلی آمریکایی اجازه ندهند نفت ایران صادر شود مانند همین شرایطی که اکنون گریبانگیر ایران شده است به دلیل که حفاظت از تنگه هرمز در اختیار ایران است ، ایران نیز اجازه نخواهد داد تا نفت دیگر کشورها از این تنگه عبور کند که جمله بارها توسط حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم مطرح شده است.

* اداره ایران بدون نفت ممکن است

اسماعیل یاراحمدی یکی از کارشناسان انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می گوید:  ایران میتواند برای کوتاه مدت تنگه هرمز را ببندد اما چون بخش قابل توجهی از درآمدهایش با نفت تامین می شود نمیتواند روی بلند مدت روی ان حساب باز کند مگر اینکه قید درآمدهای نفتی خود را بزند.

وی ادامه می دهد: البته باید گفت یک وقت هم ایرانی ها نمی خواهند قید درآمدنفتی را بزنند اما مجبورند که این کار را انجام دهند مانند همین مسئله تحریم که موجب شد صادرات نفت ایران به کمترین میزان خود برسد و این یعنی اینکه باید به جای درآمد نفت به دنبال درآمد دیگری برای اداره کشور بود.

این کارشناس انرژی تصریح می کند: ایران کشوری با منابع مختلف است و نگرانی بابت بستن تنگه هرمز وجود ندارد و میتوان کشور را با دیگر منابعی که وجود دارد اداره کرد اما این مسئله برای دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود ندارد به طوریکه اگر تنگه هرمز بسته شود اقتصاد دیگر کشورهای این منطقه به طور کامل فلج می شود به همین دلیل طبیعی است که این کشور ها به دنبال راه حل هایی برای دور زدن تنگه هرمز باشند.

یاراحمدی معتقد است بررسی کارشناسان انرژی نشان می دهد مسیر های دور زدن تنگه هرمز نمی تواند کارایی تنگه هرمز را داشته باشند به همین دلیل این کشورها نیز می دانند نباید حساب ویژه ای روی این مسیر های جایگزین بازکنند. اما با این حال شرایط به گونه ای است که این کشور ها چاره ای ندارند به جز آنکه این مسیر ها را ایجاد کنند تا در صورت لزوم از آنها بهره ببرند.

*عبور فقط ۱٫۵ میلیون بشکه از نفت امارات از مسیر جایگزین

این گزارش حاکی است امارات در سی ام ژوئن ۲۰۱۲ با هزینه‌ای بالغ بر ۳.۳ میلیارد دلار خط لوله حبشان –الفجیره را تاسیس کردکه طول آن به ۳۸۰ کیلومتر می‌رسد. در واقع این خط لوله نفت را از چاه های حبشان در امارت ابوظبی در شمال امارات متحده عربی منتقل کرده و پس از انتقال از منطقه سویحان و طی صدها کیلومتر از فراز سلسله کوه‌های حجر به بندر شهر الفجیره در کرانه دریای عمان می‌رسد.

این خط لوله شامل ایستگاه‌های پمپاژ و ظرفیت ذخیره سازی هشت میلیون بشکه‌ای است که می‌تواند به ۱۲ میلیون بشکه برسد اما با این تفاسیر فقط ۱٫۵ تا ۱٫۸ میلیون بشکه نفت را میتواند منتقل کند.

در ماه های گذشته شاهد انفجارهایی در بند فجیره بودیم که ۴ نفتکش اماراتی وسعودی به دلایلی که مشخص نشد اما شواهد از دست داشتن صهیونیست ها در انفجار انها داشت نشان داد امنیت این بند و خط لوله زیر سوال است به خصوص آنکه این خط لوله از مناطق مسکونی عبور می کند و اگر حادثه ای برای این خط لوله رخ دهد می تواند جبران نا پذیر باشد.

در حال حاضر به جز امارات کشورهای دیگر این منطقه مانند عراق، عربستان و قطر نیز به دنبال راه های دور زدن این تنگه هستند. هم اکنون دولت قطر در حال ساخت یک بندر بزرگ در نزدیکی منطقه صنعتی و بندر  مسائید است. در همین زمینه، عربستان سعودی برنامه سرمایه گذاری جدیدی را به ارزش ۶۰۰ میلیون دلار برای رساندن ظرفیت سالانه بندر «دمام» به سه میلیون تی‌ای یو ، آغاز کرده است که طول این بندر را تا ۱۲۰۰ متر افزایش می دهد.

* عربستان تنگه هرمز را دور زد به باب المندب رسید

هم چنین وزیر انرژی عربستان اخیرا اعلام کرده است طی یک سال ظرفیت لوله نفت موسوم به «شرق-غرب» را تا ۴۰ افزایش خواهد داد تا عربستان برای تأمین نفت جهان نیازی به عبور از تنگه هرمز نداشته باشد.

خط لوله موسوم به «شرق به غرب» شامل دو لوله ۴۸ و ۵۲ اینچی است که از تأسیسات ساحلی در شرق عربستان نزدیک بحرین آغاز می‌شود و تا بندر ینبع در ساحل غربی عربستان واقع در دریای سرخ امتداد می‌یابد. این لوله که در واقع برای فروش نفت عربستان طراحی شده است اما کارشناسان بین المللی معتقدند این خط لوله نمی تواند دردی از عربستان دوا کند و این کشور با وجود این خط این خط لوله هنوز به تنگه هرمز نیازمند است اما با این وجود عربستان با احداث این خط لوله نمی تواند مشکل را برطرف کند زیرا این خط لوله به جنوب تنگه باب المندب می رسد که هم اکنون این تنگه در اختیار یمنی ها است.

 بنابراین این کشور که هم اکنون با یمنی ها در جنگ به سر می برد نمی تواند به عبور نفتش از این تنگه دلخوش کند.

هرچند  یمنی ها نیز بارها اعلام کرده اند موشک هایشان به این خط لوله می رسد و یکی ، دوبار نیز این خط لوله را مورد اصابت قرارداده اند از این جهت به نظر می رسد کشورهای حاشیه خلیج فارس راهی برای دور زدن تنگه هرمز ندارند و نمی توانند به مسیر های جایگزین حساب کنند.