مدیریت ریسک در پروژه‌های نفت، گاز و پتروشیمی

فرآیند مدیریت ریسک

در فرآیند ارزیابی ریسک، یک پروژه از دیدگاه اقتصادی مورد بررسی قرار می‌گیرد. مدیریت ریسک پروژه فرآیند شناسایی ریسک‌هایی است که می‌تواند پروژه را تحت تاثیر قرار دهد و نحوه کنترل آن‌ها را شناسایی می‌کند. مدیریت ریسک در پروژه های نفت و گاز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا اگر با دانش کافی بتوانیم مدیریت ریسک پروژه را پیاده‌سازی کنیم، می‌توانیم به خوبی بر این خطرات غلبه کنیم. به طور کلی، انواع ریسک‌های مدیریت پروژه رویدادهایی هستند که در صورت وقوع، بر نتیجه یک پروژه تأثیر می‌گذارند و در نتیجه ممکن است رضایت ذی‌اثران جلب نشود.

انواع مدیریت ریسک پروژه

مدیریت ریسک فرآیندی مداوم در طول اجرای یک پروژه تا پایان آن است. ریسکهای پروژه را می‌توان در دو دسته طبقه‌بندی کرد:

ریسک‌های پروژه خطراتی هستند که در طول یک پروژه به دلیل اشتباهات فنی اتفاق می‌افتد.
‌های فرآیندی پروژه: ریسک‌هایی هستند که می‌توانند در طول پروژه به دلیل اشتباهات رویه‌ای، ارتباط ضعیف بین تیم پروژه یا عملکرد ضعیف تیم رخ دهند.

هدف از مدیریت ریسک در پروژه و عدم قطعیت‌ها، تلاش برای پیش‌بینی آنچه ممکن است رخ دهد و اجتناب از آن در یک زمان معقول است.

فرآیند مدیریت ریسک در پروژه

موسسه مدیریت پروژه (PMI) از یک رویکرد سیستمی برای مدیریت ریسک در پروژه استفاده می‌کند که در راهنمای PMBOK آمده است. یک مدیر پروژه با شرکت در دوره و آموزش مدیریت ریسک قادر به دریافت مدرک بین المللی مدیریت ریسک RMP از موسسه PMI خواهد بود. یکی از اقدامات جهت فرآیند ریسک به شش فرآیند اصلی تقسیم شده است:

برنامه‌ریزی مدیریت ریسک
شناسایی ریسک
ارزیابی ریسک
کمی سازی ریسک
برنامه‌ریزی واکنش به ریسک
نظارت و کنترل ریسک

پس از تکمیل برنامه زمانی، شناسایی ریسک احتمالی آشکارتر خواهد بود.

آگاهی از خطراتی که ممکن است در طول پروژه رخ دهد برای مدیر پروژه بسیار مهم است، زیرا او مسئول شناسایی فعالیت‌هایی است که تأثیر ریسک بالاتری بر اجرای کلی پروژه دارند، و یا باعث افزایش مدت زمان پروژه و هزینه می‌شود.

زمینه های ریسک در پروژه‌های نفت و گاز

بنابراین، مدیر پروژه باید برنامه را بررسی کرده و زمینه‌هایی را که ریسک‌های بالایی برای پروژه نفت و گازی دارند را شناسایی کند. این ریسک‌های مدیریت پروژه شامل موارد زیر می‌شود:

وظایف در مسیر بحرانی
وظایفی که نیاز به یک دوره زمانی طولانی برای اجرا دارند
کارهایی که اضافه کاری کمی دارند
فعالیت‌هایی که با شروع فعالیت‌های دیگر آغاز می‌شود
وظایفی که برای اجرای آن‌ها به افراد زیادی نیاز است
وظایف پیچیده
فعالیت‌ها و وظایفی که نیاز به آموزش فشرده دارند
وظایفی که نیاز به فناوری جدید و پیشرفته دارند

ارزیابی ریسک

اولین قدم تعریف ریسک‌های مورد انتظار در حین اجرای پروژه و سپس تحلیل ریسک است. مرحله آخر اولویت‌بندی ریسک‌های مدیریت پروژه است.
هر پروژه‌ای قطعا دارای ریسک‌هایی می‌باشد. ما روی ریسک‌های تأثیرگذار بر مدیریت پروژه تمرکز می‌کنیم و با شناخت این ریسک‌ها، می‌توانیم اولویت‌هایی را برای توسعه راه‌حل‌هایی برای آن ریسک‌ها و کاهش آن‌ها تعیین کنیم.
برای ارزیابی این خطرات، باید به سوالات زیر به طور دقیق و بی‌طرفانه پاسخ دهیم:

ریسک دقیقا چیست؟
این خطرات چگونه بر پروژه تأثیر می‌گذارد؟
برای کاهش تأثیر ریسک بر پروژه چه کاری می‌توان انجام داد؟

اکنون روشی را برای تعیین خطرات به روشی متفاوت از آنچه قبلا ذکر شد مورد بحث قرار خواهیم داد.
در این مرحله، ریسک‌های پروژه بر اساس تأثیر آن‌ها بر اهداف، زمان و هزینه ارزیابی می‌شوند. اکنون ما به یک راه آسان برای ارزیابی عملی خطرات نیاز داریم. این روش "ارزیابی کیفی ریسک" نامیده می‌شود.

شناسایی ریسک

شناسایی ریسک‌ها در مدیریت پروژه نفت و گاز بسیار مهم است. هر مورد باید با جزئیات شرح داده شود تا با ریسک یا کار پروژه دیگری که باید انجام شود اشتباه گرفته نشود. به هر ریسک باید یک شماره شناسایی داده شود.
در طول پروژه، با جمع‌آوری اطلاعات بیشتر در مورد ریسک پروژه، می‌توان همه این اطلاعات را ادغام کرد.
اولین مؤلفه ای که باید در مورد آن بحث کنیم، شناسایی رویداد ریسک است. در مسیر شناسایی رویدادهای ریسک، از تیم پروژه، کارشناسان موضوع، ذی‌اثران و سایر مدیران پروژه دعوت خواهیم کرد.
بسیاری از کارهایی که قبلاً در پروژه انجام شده است در فرآیند مدیریت ریسک استفاده خواهد شد. از جمله مواردی که مورد استفاده قرار خواهند گرفت، منشور پروژه، ساختار تفکیک کار، شرح پروژه، زمان‌بندی پروژه، برآورد هزینه، بودجه، در دسترس بودن منابع، برنامه‌ریزی منابع، اطلاعات تدارکات و مفروضاتی است که ساخته و ثبت شده است.

روش های تعریف انواع ریسک پروژه های نفت، گاز و پتروشیمی

راه‌های زیادی برای کشف و شناسایی ریسک‌ها وجود دارد. چند مورد از آن‌ها عبارتند از:

طوفان فکری
روش دلفی
شناسایی علت ریشه‌ای
نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها (SWOT)

تحلیل و بررسی
چک لیست‌ها
بررسی اسناد و مدارک

برنامه‌ریزی و استراتژی‌های واکنش به ریسک

وظیفه بعدی که باید در سیستم مدیریت ریسک پروژه انجام شود برنامه‌ریزی واکنش به ریسک است. در این مرحله، ما تمام انواع ریسک‌های پروژه شناخته شده تا به امروز را کشف کرده‌ایم و یک فرآیند تکراری برای کشف ریسک‌های جدید با پیشرفت پروژه داریم. ما ریسک‌ها و تاثیر و احتمال وقوع آن‌ها را ارزیابی می‌شود. سپس خطرات به ترتیب اهمیت آن‌ها اولویت‌بندی میشوند. مرحله آخر تصمیم گیری در مورد این ریسک و برنامه‌ریزی واکنش به آن است.

برنامه‌ریزی واکنش به ریسک فرآیند توسعه رویه‌ها و تکنیک‌ها برای افزایش فرصت‌ها و کاهش تهدیدات برای اهداف پروژه است. در این فرآیند، تعیین افرادی که مسئولیت هر ریسک را بر عهده خواهند داشت و ایجاد پاسخی قابل استفاده برای هر ریسک ضروری خواهد بود.

استراتژی‌های واکنش به ریسک تکنیک‌هایی هستند که برای کاهش اثر یا احتمال خطرات شناسایی شده یا حتی ناشناس استفاده می‌شوند.

استراتژی‌های واکنش به ریسک تکنیک‌هایی هستند که برای کاهش اثر یا احتمال خطرات شناسایی شده یا حتی ناشناس استفاده می‌شوند.

از نظر استراتژی ریسکی که باید به کار گرفته شود، ارزیابی کمی یا کیفی شدت خطر، راهنمایی خواهد بود که چه مقدار زمان، پول و تلاش باید برای استراتژی برای محدود کردن ریسک صرف شود.

نظارت و کنترل ریسک

پایش و کنترل ریسک فرآیند پیگیری همه ریسک‌های شناسایی‌شده و شناسایی ریسک‌های جدید، به‌محض پیدایش آن‌ها است.
ریسک‌های شناخته شده و باقیمانده که زمانی رخ می‌دهد که برنامه‌های مدیریت ریسک بر روی ریسک‌های فردی اجرا شود. اثربخشی طرح مدیریت ریسک به صورت مستمر در طول پروژه ارزیابی می‌شود.
مدیریت ریسک یک فرآیند مستمر است که در طول یک دوره اتفاق می افتد
همگام با پیشرفت پروژه، ریسک‌های شناسایی شده با نزدیک شدن به زمان انجام آن‌ها پایش و ارزیابی مجدد می‌شوند. با نزدیک شدن به ریسک، استراتژی‌های ریسک از نظر مناسب بودن بررسی می‌شوند و پاسخ‌های اضافی برنامه‌ریزی می‌شوند. ارزیابی ریسک، بازنگری و حسابرسی ممکن است به صورت دوره‌ای انجام شود تا احتمال و تأثیر بالقوه ریسک‌هایی که شناسایی شده‌اند و به وقوع احتمالی نزدیک‌تر هستند، بررسی شوند. ریسک‌هایی که قبلاً در پروژه رخ داده‌اند را می‌توان برای ارزیابی اثربخشی بررسی و حسابرسی کرد
همانطور که هر خطری رخ می‌دهد و با آن مقابله می‌شود یا اجتناب می شود، این تغییرات باید مستند شوند.
مستندات خوب تضمین می‌کند که به روشی موثرتر با خطرات از این نوع مقابله شود و مدیر پروژه بعدی از این درس‌های آموخته شده بهره‌مند می‌شود.

روش‌های پیشگیری از ریسک پروژه‌های نفت و گاز

به طور کلی راه‌های زیادی برای کاهش ریسک پروژه وجود دارد و این روش‌ها به حذف منبع ریسک یا انتقال ریسک به شخص ثالث بستگی دارد. اگر این کار با یک قرارداد با قیمت ثابت انجام شود، ریسک پروژه عملاً به فروشنده منتقل می‌شود.
به طور کلی، در قراردادهای شرکت با قیمت ثابت، فروشنده همیشه قیمت خدمات را افزایش می‌دهد تا اثر ریسک را جبران کند. علاوه بر آن، ضمانت‌نامه‌ها، اوراق مشارکت و ضمانت‌نامه‌ها روش‌های اضافی برای انتقال ریسک هستند. برای کاهش و جلوگیری از خطرات می‌توان از تکنیک‌های زیر استفاده کرد:

شفاف‌سازی الزامات و اهداف
بهبود ارتباطات
به دست آوردن اطلاعات
کسب تخصص
تغییر استراتژی
کاهش محدوده
اتخاذ رویکرد شناخته شده
استفاده از روش‌ها، ابزارها و تکنیک‌های اثبات شده

شما می‌توانید انواع ریسک را با انتقال مسئولیت و مالکیت از طریق موارد زیر منتقل کنید:

وسایل مالی

ضمانت نامه

معنای قراردادی

مذاکره مجدد در مورد شرایط قرارداد
استفاده از پیمانکار فرعی در بخش‌هایی از پروژه
سرمایه گذاری مشترک / تیم
مشارکت در تقسیم ریسک با مشتری
به محدودیتی که ریسک می‌تواند به آن منتقل شود توجه کنید
توجه داشته باشید که انتقال معمولاً شامل یک برچسب قیمت است

در این مقاله کلیات و تئوری مدیریت ریسک در پروژه های نفت و گاز ارائه شد. برای آموزش مدیریت ریسک بصورت کاملتر و همچنین کسب مدرک بین المللی در این حیطه (مانند مدرک RMP) شرکت در یک دوره مدیریت ریسک پروژه بسیار مفید خواهد بود.

مدیریت ریسک در پروژه های نفت و گاز

مراحل مدیریت ریسک پروژه

مدرک بین المللی مدیریت ریسک در پروژه