توسعه مدیریت دانش در سازمانها را نمیتوان صرفا با بیان ضرورت آن پیش برد. بر اساس مطالعاتی که شرکت نوکو در سال ۲۰۱۸ به انجام رسانده، سازمانهای پیشرو حداقل سه مرحله آغازین، راه افتاده و نهایتا نهادینه شده مدیریت دانش را به طور متوسط در ۸ تا ۱۰ سال با اجرای مجموعهای از راهکارهای منسجم و دنبالهدار طی کردهاند.
توسعه مدیریت دانش در سازمانها را نمیتوان صرفا با بیان ضرورت آن پیش برد. بر اساس مطالعاتی که شرکت نوکو در سال ۲۰۱۸ به انجام رسانده، سازمانهای پیشرو حداقل سه مرحله آغازین، راه افتاده و نهایتا نهادینه شده مدیریت دانش را به طور متوسط در ۸ تا ۱۰ سال با اجرای مجموعهای از راهکارهای منسجم و دنبالهدار طی کردهاند. این راهکارها همواره بایستی پوششدهنده چهار مورد از اصلیترین ابعاد مدیریت دانش یعنی فرهنگ سازمانی و رفتارها، فرآیندهای سازمانی، تکنولوژیهای مدیریت دانش و نیز رهبری دانشمدار باشند. رویکرد سازمانها در اجرای این راهحلها در بازه زمانی مشخص نیز حائز اهمیت است. به عنوان مثال آنها میتوانند از رویکرد بالا به پایین و دستوری برای اجرای مدیریت دانش استفاده کنند، هرچند این امر با ریسک شکست بسیار بالایی در سازمان مواجه است.
سایر رویکردهای مدیریت دانش
در مقابل به کارگیری رویکرد پایین به بالا با وجود روند کند آن میتواند اثربخشیهای جزیرهای را به دنبال داشته باشد. در کنار این رویکردها میتوان به رویکردهای فرصت محور، چارچوب محور و غلتان هم اشاره کرد. شاید یکی از رویکردها با قابلیت اطمینان بالاتر و البته امکان اجرایی شدن بهتر، رویکرد اجرای پایلوتهای پیادهسازی مدیریت دانش با یک برنامه توسعهای باشد.
در این رویکرد پس از آمادهسازی مقدماتی مانند ایجاد تیم استراتژیک مدیریت دانش، حامیان آن در سازمان، تخصیص بودجه و زمانبندی فعالیتها، اقداماتی گام به گام از پیادهسازی فرهنگ، ساختار و سامانه مدیریت دانش در بخشی از سازمان به عنوان پایلوت شکل گرفته و سپس این اقدام در دورههای بعدی در میان بخشهای دیگر به انجام میرسد. یکی از مهمترین عوامل کلیدی موفقیت در این نوع اجرای مدیریت دانش دسترسی به سبدی از راهحلهای مدیریت دانش است که بایستی به بهترین وجه در سازمان به تناسب یک راهبرد مشخص اجرایی شود.
اولین مجری طرح مدیریت دانش
مشاوران توسعه آینده به عنوان اولین مجری طرحهای مدیریت دانش در ایران، مبدع تمامی این راهحلها در کشور برای اولین بار بوده و سعی نموده با ترکیب پایههای علمی و اجرایی مدیریت دانش این سبد محصولات را در طی ۱۸ سال فعالیت خود گام به گام و مبتنی بر مقتضیات سازمانهای ایرانی رشد دهد.
عملا مشاوران توسعه آینده با پرورش تیمهای مشاوره مدیریت دانش توانمند به خوبی توانسته با آزمودن و توسعه این راهحلها در بیش از ۱۰۰ سازمان ایرانی در صنایع نفت و گاز، فناوری اطلاعات، بانکی و مالی، معدنی، آموزشی، برق و آب و انرژی، ساختمان و مسکن و راه، نهادهای دولتی و عمومی و بسیار زمینههای دیگر مجموعهای از بهترین عملکردهای ایرانی در مدیریت دانش را پدید آورده است.
اگر چه این راهحلها هر کدام معمولا به صورت مستقل و براساس نیاز کارفرما و مشتری در ایران توسط مشاوران توسعه آینده ( اولین و بزرگترین مجری و مشاور مدیریت دانش در ایران) خلق شده است، اما به دلیل اشراف کامل تیمهای تخصصی شرکت به توسعه همزمان ابعاد مدیریت دانش در سازمانها، به خوبی با هم مرتبط بوده و به عنوان یک سیستم یکپارچه توسعه مدیریت دانش عمل میکنند. در ادامه به معرفی برخی از این راهحلهای خلق شده KM در ایران توسط مشاوران توسعه آینده میپردازیم.
طرح جامع مدیریت دانش
این طرح، جامعترین راهحل مدیریت دانش برای سازمانهایی است که در ابتدای مسیر پیادهسازی مدیریت دانش در پایلوتهای مهم و استراتژیک هستند. در این راهحل که مشاوران توسعه آینده آن را در پروژهای ۶ تا ۹ ماهه (بر اساس اندازه پایلوتها و بلوغ سازمان مدیریت دانش) به انجام میرساند، زیرساختهای اولیه Knowledge Management در۶ فاز اجرایی پیادهسازی و عملیاتی میشوند.
تخصص تیمهای مشاوران توسعه آینده باعث شده، گروههای کاری بتوانند به خوبی و با حفظ کیفیت به فشرده کردن فعالیتها و اخذ خروجیها بپردازند. این طرح با فازهای تعریف تیم اجرایی، برنامه عملیاتی و شناسایی پایلوت آغاز شده و با فاز شناخت ادامه مییابد. فعالیتهای ارزشمند بسیاری در همین فاز برای ارزیابی بلوغ مدیریت دانش در سازمان و نیز توسعه درخت دانشی سازمان و تدوین نقشه راه سه ساله مدیریت دانش شکل میگیرد که مسیر ماههای آینده طرح را به خوبی روشن میکند.
سایر مراحل مدیریت دانش
در ادامه در چهار فاز اجرایی زیرساختهای فرهنگسازی دانشی، ساختارسازی دانشی، اجرای راهحلهای اولیه مدیریت دانشی و توسعه نرمافزار انجام میشود که برای سازمان حیاتی خواهد بود. در فرهنگسازی مدیریت دانش راهحلهایی برای آغاز تغییر فرهنگی در ذهن مدیران و کارکنان سازمان اجرایی میشود که باعث تسهیل خلق دانش، تسهیم و به کارگیری آن در سازمان میشود.
تمرکز این راهحلها بر آموزش، جلسات رو دررو، فعالسازی رابطان دانشی (مهندسان دانش)، خلق و توزیع اقلام و محتوای فرهنگسازی دانشی و نمایش نتایج مدیریت دانش در سازمان است. در فاز توسعه ساختار و فرآیندهای دانشی، تیمهای مشاوران توسعه آینده به ارائه آییننامه و دستورالعملهای مرتبط با مدیریت دانش و ایجاد ساختار سازمانی میپردازند. طبیعتا در مراحل ابتدایی اختصاص نیروی کافی در این زمینه برای سازمانها دشوار است، اما میتوان با یک ساختار موقتی برای مدت چند سال به خوبی فعالیتهای مدیریت دانش را به صورت مشارکتی پیش برد. این مشارکت نیازمند تعریف دقیق وظایف و مسئولیتهای تیم مدیریت دانش، شورای راهبری مدیریت دانش و مهندسان دانش است که یکی از نتایج و خروجیهای این فاز محسوب میشود.
توسعه راه حل های مدیریت دانش
در فاز توسعه راهحلهای منتخب مدیریت دانش، مشاوران توسعه آینده، به عنوان مجری و مشاور مدیریت دانش، بر اساس نتایجی که در فاز ابتدایی گرفته به اجرای برخی راهحلهای منتخب به صورت پایلوت میپردازد تا پیروزیهای اولیه باعث همراهی بهتر رهبران و کارکنان سازمان شود. در همین مرحله میتوان به راهحلهایی مانند مستندسازی تجارب خبرگان، مستندسازی تجارب پروژهها و توسعه انجمنهای خبرگی پرداخت که در راهحلهایی مستقل به آن پرداخته میشود.
مرحله پیاده سازی سیستم مدیریت دانش
نهایتا در فاز نهایی پیادهسازی سیستم مدیریت دانش در دستور کار قرار میگیرد. به طوریکه اجرای مدیریت دانش در سازمان های امروزی بدون برخورداری از تکنولوژی متناسب محال به نظر میرسد و از این رو اجرای این نرمافزار از پایههای اولیه مدیریت دانش در این طرح و مراحل بعدی در دورههای توسعه است. نرمافزار مدیریت دانش مشاوران توسعه آینده (MTAShare) اولین و کاملترین سامانه مدیریت دانش ایران است که با بهرهگیری از پایههای دقیق علمی و تکنولوژیهای روز توسط تیم مستقر نرمافزاری در مشاوران توسعه آینده شکل گرفته است. مشاوران توسعه آینده در ۱۵ سال اخیر قریب به از این نوع را در صنایع مختلف در کارنامه خود داشته و به این جهت جایگاهی بیبدیل در مدیریت دانش ایرانی دارد.
طرح مستندسازی تجارب خبرگان
بسیاری از سازمانهای ایرانی، هم اکنون با چالش جابجایی افراد ناشی از بازنشستگیها و انتقال روبهرو هستند و به صورت آشکار و پنهان اولین سرمایه از دست رفته در این میان، دانش خبرگان سازمانی است. در چنین وضعیتی نمیتوان از یک طرح میان مدت یا بلندمدت برای پاسخدهی به این بحران یاد کرد زیرا زمان مهمترین بازیگر این میدان است.
طرحهای مستندسازی تجارب خبرگان بر اساس همین ضرورت و نیاز دسته وسیعی از سازمانها برای اولین بار در ایران توسط مشاوران توسعه آینده شکل گرفت. در این طرحها مجموعهای از مراحل دقیق از شناسایی خبرگان اولویتدار، تا تدوین پرسشنامههای دانش شخصی تا مصاحبهها و تدوین دیاگرامهای دانشی و تدوین بستههای دانشی و نهایتا انتشار بستههای دانشی در مولتی مدیا، کتاب و سیستم مدیریت دانش تعریف شده و در زمانی کوتاه مجموعه قابل توجهی از این دستاوردهای ارزشمند سازمانی تدوین میشود.
تجربه اجرایی کردن این طرح برای بیش از ۴۰۰ مدیر و خبره ایرانی در دهها طرح مختلف در قریب به ۱۰ صنعت اصلی کشور، مشاوران توسعه آینده را به عنوان متخصص و مشاور مدیریت دانش به جایگاهی متمایز در این راهکار رسانده است.
طرح مستندسازی تجارب پروژهها و طرحها
پروژهها و طرحهای بزرگ همواره گنجینهای از دانش سازمانی هستند که شدیدا در معرض فراموشی و از دست رفتن بوده و هزینههای بزرگی را در آینده نزدیک ناشی از دوبارهکاریها به وجود میآورند. به همین دلیل راهحلهای مدیریت دانش پروژهها در سطح جهانی از جایگاهی ویژه برخوردارند. در این محصول مشاورهای و اجرایی راهحلهای مختلفی برای یادگیری قبل از اجرای پروژه، حین آن و پس از آن برای جاروب دانشی پروژههای انجام میشود.
تمرکز این طرحها میتواند بر تجربهها و دانش مدیریتی، فنی و یا هردوی آنها به صورت همزمان باشد و با اجرای مراحلی پیاپی شناسایی دانشهای کلیدی، اخذ آن و تدوین و بستهسازی آن و نهایتا انتشار درون سازمانی آن در دستور کار قرار میگیرد.
این طرحها در بستر مصاحبههای رو در رو، پرسشنامههای دانشی، بررسی مستندات دانشی، جلسات گروهی دانشی و نیز راهحلهای نقشه دانش پروژه اجرایی میشود. مشاوران توسعه آینده به عنوان مشاور برتر مدیریت دانش با اجرای مستندسازی تجارب پروژهها در بیش از ۵ طرح بزرگ و ملی کشور و دهها طرح بزرگ سازمانی الگویی برای مستندسازی تجارب پروژهها و طرحها در این زمینه به وجود آورده است.
رویدادهای داستان سرایی سازمانی
داستانهای سازمانی یکی از مهمترین سرمایههای دانشی سازمانها محسوب میشوند. متاسفانه سازمانها امکانی برای ارائه این داستانهای با ارزش ندارند و عملا در بازه زمانی به فراموشی سپرده میشوند. مشاوران توسعه آینده از حدود ۱۰ سال پیش، انتقال این مفهوم به ایران را بر عهده گرفته و رویدادهای داستان سرایی سازمانی را در طرحهای چهار مرحلهای اجرایی کرد.
در این طرحها، تیمهای داوری، ارائهدهنده و مشارکت جویان بر اساس فرآیندی منسجم به گونهای راهبری میشوند که ارائههای داستانهای سازمانی برای مخاطبان عام سازمان میسر شود.
سایر راه حل های مدیریت دانش
مشاوران توسعه آینده، به عنوان بهترین مجری و مشاور مدیریت دانش کشور، مجموعه وسیع دیگری از راهحلهای مدیریت دانش را نیز در سازمانهای ایرانی توسعه داده که از آن جمله میتوان به طرحهای توسعه مدیریت دانش مبتنی بر نقشهراه مدیریت دانش، توسعه انجمنهای خبرگی سازمانی، مستندسازی رویدادهای سازمانی، توسعه راهکارهای انتقال دانش بین پروژهها، توسعه استراتژیهای مدیریت دانش سازمانی و امثال آن اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این باره میتوانید به سایت مشاوران توسعه آینده مراجعه کنید.