با پایان دادن همکاری مسکو با اوپک، قیمت نفت سقوط کم‌سابقه‌ای داشت. بازار نفت اوپک در نخستین روز کاری خود پس از این نشست، به کانال ۳۰ دلار نیز وارد شد. در واکنش به این اتفاق، دولت سعودی اقدام به افزایش تولید نفت کرد که اعلام جنگ به رقیب روس خود در بازار تلقی شد. وحیدحاجی‌پور کارشناس مسائل نفت و انرژی در گفت‌وگو با ایرناپلاس به بررسی جوانب این اتفاق پرداخت.
جنگ بازار
وحید حاجی‌پور در خصوص روند حاکم بر پیشینه اوپک گفت: «جنگی که امروز میان عربستان و روسیه شکل گرفته است، یک جنگ بازاری است که دو تولیدکننده بزرگ نفت جهان با یکدیگر آغاز کرده‌اند. سعودی‌ها از همان ابتدای قدرت‌گیری اوپک، بیشتر از آنکه روی قیمت تاکید داشته باشند، سهم خود را از بازار می‌خواستند. به همین دلیل است که تا سال ۱۹۸۶ سهمیه‌بندی در اوپک وجود نداشت و بعد از اتفاقات عجیب آن روزها بود که سهمیه‌ها شکل گرفت و عربستان حتی با وجود افت قیمت نفت، تولید خود را افزایش داد تا سایرین از تولید خود بکاهند.»
سیاست نفتی عربستان در دوره بن سلمان
این کارشناس مسائل انرژی در خصوص وضعیت فعلی عربستان در اوپک از آغاز ولیعهدی محمد بن سلمان گفت: «این رویکرد عربستان اما با قدرت گیری بن سلمان کم رنگ‌تر شد و موجب برکناری وزیر نفت عربستان شد. علی النعیمی دو دهه وزیر نفت عربستان بود و با همین دیدگاه مانع کاهش تولید اوپک در سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ شد. بن سلمان در ابتدا از این رویکرد دفاع می‌کرد، اما روسیه به‌دلیل سقوط نفت به زیر ۲۵ دلار، خواستار تدوین برنامه مشترک بین اوپک و سایر تولیدکنندگان غیراوپکی شد.»
وی افزود: «النعیمی مخالف بود و وقتی پوتین توانست بن سلمان را برای فریز نفتی و کاهش تولید متقاعد کند، النعیمی برکنار شد. همکاری سه ساله این دو کشور با سایر اعضای اوپک منجر به افزایش قیمت نفت به بیش از ۷۰ دلار شد. هرچند روس‌ها به‌طور تمام و کمال از سهمیه تولید خود تبعیت نکردند. اما با توجه به نیاز بیشتر عربستان به پول نفت، ریاض به صورت داوطلبانه از تولید نفت خود کم کرد تا قیمت‌ها بالا بماند.»
.jpg)
حاجی‌پور ادامه داد: «قیمت بالای نفت از یک سو به سود آمریکا بود، که می‌توانست صنعت شیل نفت خود را سرپا نگاه دارد و از سوی دیگر، ارزش سهام آرامکو را بالا می‌برد. اما پس از مدتی قیمت نفت دچار افت شد، به‌طوری که طی سه ماه از ۶۸ دلار به ۳۲ دلار کاهش پیدا کرد. عربستان از این ماجرا زمانی خشمگین شد که در بالاترین سطوح مذاکرات جدی را با رئیس جمهور روسیه آغاز کرد تا با کاهش بیشتر تولید نفت، قیمت‌ها بهبود یابند.»
وی گفت: «با این وجود پاسخ روسیه منفی بود و عربستان هم برای آن که بازار اروپای غربی را از دست روسیه در بیاورد، قیمت نفت را برای این بازار بیش از ۱۰ دلار کاهش داد. هرچند بخشی از این کاهش طبیعی و قابل پیش بینی بود ولی باید توجه داشت از آنجا که رویکرد بازار در این مواقع هیجانی است، قیمت نفت دچار سقوطی شد که طی ۳۰ سال اخیر بی سابقه بود.»
آمریکا، متضرر اصلی بازار فعلی
حاجی‌پور در خصوص وضعیت حاکم بر بازار امروز نفت گفت: «جنگی که امروز به اشتباه «جنگ قیمتی» گفته می‌شود، درواقع یک «جنگ بازاری» است. به‌طوری که وزیر نفت عربستان رسما گفت ما برای بازار و سهم‌مان می‌جنگیم و روسیه نیز در واکنش به عربستانی‌ها گفت مشکلی با قیمت پایین نفت ندارد. در چنین شرایطی که دو کشور بزرگ نفتی این جنگ را آغاز کردند، آمریکا متضرر اصلی خواهد بود، زیرا روند ورشکستگی شرکت های مستقل آمریکایی تشدید شده است.»
وی گفت: «به بیان ساده‌تر می‌توان گفت روسیه با زیرکی خود را کنار کشید تا عربستان به سمت نابودی شیل نفت برود، ولو آنکه آمریکایی‌ها در بیانیه خود روسیه را به دست‌کاری قیمت‌ها و برهم خوردن ثبات بازار نفت متهم کرده‌اند. روسیه برخلاف عربستان بازار باثبات و پایداری ندارد و طی سه سال گذشته به سمت اتحادهای استراتژیک با کشورهای مصرف کننده به‌ویژه چین قدم برداشته‌است. عربستان بیشتر نفت صادراتی خود را به پالایشگاه‌هایی می‌فروشد که خودش سهامدار آن است و تا سال ۲۰۲۴ با قراردادهای بلندمدتی که امضا کرده، یک بازار مطمئن را برای خود ساخته است.»
انتقام روسیه از عربستان
وحید حاجی‌پور این اقدام روسیه را نوعی انتقام از عربستان دانست و گفت: «نکته دیگر آن است که روسیه به شکلی محترمانه انتقام خود از عربستان را گرفته است و بن سلمان به همین دلیل عصبانی است. برخی منابع می‌گویند عربستان قصد دارد تولید خود را حداقل ۷۰۰ هزار بشکه افزایش دهد که این به معنای سقوط بیشتر قیمت نفت است. در صورتی که ریاض بخواهد به سمت افزایش تولید قدم بردارد، خود بزرگترین متضرر آن خواهد بود و آمریکا نیز با بحران بزرگی مواجه خواهد شد.»
وی در خصوص استراتژی روسیه در بازار نفت گفت: «روسیه فارغ از این موضوعات، از چند ماه پیش در حال عوض کردن بازی است که بر اساس آن، معتقد است با کاهش تولید، بهای نفت افزایش نمی‌یابد. بلکه این خروج شیل نفت است که می‌تواند به کاهش عرضه منجر شده و درنهایت قیمت‌ها را بالا ببرد. از یاد نبریم زمانی که موضوع کاهش تولید جهانی مطرح شد ۱.۷ میلیون بشکه از بازار خارج شد که سهم اوپک ۱.۲ میلیون بشکه و سهم کشورهای غیراوپک ۵۰۰ هزار بشکه بود.»
روسیه به سمت بازارسازی پایدار
این کارشناس مسائل انرژی افزود: «با خروج نفت ایران و ونزوئلا از بازار و همچنین طرح عربستان برای کاهش تولید، این رقم به ۵ میلیون بشکه می‌رسید و این رقم همان عددی است که جای خود را به شیل نفت داده است. یعنی همه اقداماتی که طی ۳ سال گذشته رخ داده، همگی به سود آمریکا تمام شده است که توانسته تحولی بزرگ در بازار ایجاد کند.»
حاجی‌پور گفت: «روس‌ها این پدیده را متوجه شدند و نمی‌خواهند به شیل نفت فضای بیشتری بدهند. مسکو با معکوس‌کردن جریان نفت به‌دنبال بازارسازی پایدار برای خود است، کما اینکه بر اساس گزارش اخیری که آکسفورد منتشر کرده، تولید نفت روسیه در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۵ میلیون بشکه کاهش می‌یابد که دلایل آن تحریم‌های آمریکاست.»
بازارسازی آمریکا و بازی‌خوانی روسیه
وی در خصوص علت این اقدام روسیه افزود: «از یاد نبریم طبق بخش‌های ۲۳۴ و ۲۳۵ کاتسا، عرضه فناوری و مالی شرکت‌های امریکایی و غربی به صنعت نفت روسیه ممنوع شده‌است. روسیه به‌دلیل عدم دسترسی به فناروی‌های روز نمی‌تواند میادین خود را توسعه داده و روی پروژه‌های افزایش بازیافت نفت تمرکز کند که همین موضوع منجر به کاهش تولید این کشور می‌شود.»
حاجی‌پور گفت: «آمریکا با افزایش تحریم‌ها قصد دارد برای نفت خود بازارسازی کرده و به قیمت‌ها خط بدهد؛ روسیه با بازی خوانی درست از این اتفاق در صدد حذف شیل نفت است تا خیال خود را برای سه سال آینده راحت کند. اما این شمشیر دو لبه است. زیرا مشخص نیست تا چه اندازه در مقابل قیمت پایین نفت مقاومت دارند و از سوی دیگر ممکن است با ورود فناوری‌های جدید، هزینه تولید شیل نفت کاهش یابد که به ضرر روسیه است. امروز برگ برنده روسیه هزینه پایین‌تر«تولید نفت متعارف» نسبت به هزینه «تولید نفت غیرمتعارف» است که شاید دستخوش تغییراتی شود.»
عربستان در زمین روسیه بازی می‌کند
حاجی‌پور در خصوص وضعیت فعلی عربستان گفت: «عربستان در این باره در بازی افتاده که روسیه آن را طراحی کرده و سعی دارد با بلوف زدن و حملات رو به جلو، روسیه را متقاعد کند که کاهش تولید را در دستور کار قرار دهد اما نباید فراموش کرد عربستان یکی ازبازندگان است و در پس پرده تلاش خواهد کرد روسیه را به میز مذاکره بازگرداند.»
