گزارشی از ساخت گل حفاری فوق سنگین برای مهار چاه های پرفشار نفت و گاز در مناطق نفت خیز جنوب کارشناسان معاونت حفاری شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در اقدامی ابتکاری که نظیر آن تا کنون در صنعت حفاری کشور ثبت و ضبط نشده است موفق شدند نوعی گل حفاری بسازند که کاربست آن در حفاری چاه های پرفشار، عملیات حفاری و تولید نفت در ایمنی کام و بدون خطر فوران صورت می پذیرد. این موفقیت در حین حفاری چاه ۱۸۳ بی بی حکیمه محقق شد؛ آنجا که عملیات حفاری در اثر فشار بالای مخزن بی نتیجه ماند و هر لحظه ممکن بود فوران چاه شرایط ناگواری را رقم بزند، در چنین شرایطی بود که کارشناسان معاونت حفاری شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب نوعی گل حفاری فوق سنگین طراحی کردند تا عملیات حفاری چاه بدون مشکل پایان یابد. در ادامه این گزارش مهندس صفرعلی رئیسی معاونت حفاری مدیریت امور فنی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب جزئیات بیشتری از این موفقیت منحصر به فرد ارائه می دهد: میدان نفتی بی بی حکیمه در جنوب غربی کشور جزو یکی از میادین هیدروکربوری پیچیده جهان است که متخصصان حفاری در حین حفاری با چالش های فراوانی دست و پنجه نرم می کنند. اخیراً نیز در چاه ۱۸۳ این میدان عملیات حفاری در حفره ۱۲ و یک چهارم اینچی، به دلیل فشار بالای مخزن با مشکل مواجه شد و خطر فوران چاه پیش روی قرار داشت. در این وضعیت حساس بی درنگ تیم ویژه ای در معاونت حفاری تشکیل شد و گزینه های مختلف برای غلبه بر فشار چاه مورد بررسی کارشناسی و علمی قرار گرفت. با توجه به شرایط عملیاتی چاه و مطابق با محاسبات به عمل آمده پس از بررسی راهکارهای مختلف پیشنهادی، تنها گزینه پیش‌رو طراحی ساخت و استفاده از گل فوق سنگین به وزن ۱۷۴ پی.سی.اف(پوند بر فوت مکعب) پیش‌بینی گردید. با توجه به اینکه تا کنون این نوع گل با چنین مشخصاتی در کشور طراحی نشده بود و بیشترین وزن گل ثبت شده در کشور ۱۶۴ پی.سی.اف بود لذا طراحی گل فوق سنگین در دستور کار این معاونت قرار گرفت. طراحی روش جدید؛ مطالعات فنی و ارزیابی آزمایشگاهی لازم است گفته شود که در ایران که بیشترین میزان فشار هیدروستاتیک مخازن هیدروکربوری جهان را دارد تاکنون بیشترین وزن سیال ثبت شده ۱۶۴ پی.سی.اف برای مقابله با حفاری لایه‌های زیرین سازند گچساران طراحی شده است. لذا چنانچه فشار هیدرواستاتیک از فشار سازند کمتر باشد خطر جریان یافتن چاه و احتمال فوران آن پیش‌بینی می‌گردد. در چاه ۱۸۳ بی بی حکیمه نیز با توجه به استمرار جریان چاه و مشاهده افزایش فشار، ادامه عملیات حفاری امکان پذیر نبود و احتما وقوع هر نوع حادثه ای وجود داشت. کارشناسان واحد مهندسی سیالات حفاری و عملیات حفاری جهت ادامه عملیات هدف پس از بررسی های مکرر و مطالعات فنی و بررسی های آزمایشگاهی که مبتنی بر دانش و تجربه بالای آنها بود با توجه به شرایط عملیاتی چاه و مطابق محاسبات به عمل آمده،  فرمول تهیه گل حفاری را با استفاده از ماده ای به نام سی.وای.مکس(‌CY-MAX )  بدست آوردند. عملیاتی کم نظیر در تاریخ صنعت حفاری پس از ساخت نمونه آزمایشگاهی این سیال با استفاده از مواد موجود و تأیید کارآیی آن، گل حفاری فوق سنگین در چاه ۱۸۳ در چندین مرحله بکارگرفته شد و نهایتاً گل حفاری بر فشار مخزن غلبه کرد و چاه به کنترل درآمد و ادامه عملیات بدون هیچ مشکلی پایان یافت. این اقدام ارزشمند و منحصر به فرد برای اولین بار در صنعت حفاری کشور توسط نیروهای سخت‌کوش معاونت حفاری مدیریت امور فنی انجام گردید که آن را می توان به عنوان افتخاری بزرگ و برگ زرین دیگری بر افتخارات ماندگار شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب قلمداد نمود. طراحی و ساخت این گل از این جهت کم نظیر است که علاوه بر اعمال وزن بالا دارای ۶۰ درصد مواد جامد بوده و به دلیل جریان چاه دارای خواص رئولوژیکی بسیار مناسب می باشد. اهمیت و کاربرد گل حفاری گل حفاری ترکیبی است از مواد شیمیایی معدنی و آلی که به شکل مایع ساخته و در حفاری چاه های نفت و گاز به کار گرفته می شود. این ترکیب از دو فاز جامد و مایع تشکیل شده و خصوصیات آن با کم و زیاد شدن مواد جامد تغییر می کند. گل های حفاری نقش مهمی را در عملیات حفاری چاه های نفت و گاز ایفا می کنند. اهمیت گل های حفاری در سیستم عملیات حفاری مانند اهمیت خون و گردش آن در بدن موجود زنده است. گل مناسب حفاری وظایف مختلفی را بر عهده دارد که از جمله آن کنترل فشار مخزن و جلوگیری از ایجاد حفره یا فوران چاه، خارج کردن کنده های حفاری از چاه، خنک و روان کاری مته و رشته های حفاری، جلوگیری از ریزش دیواره چاه با ایجاد دیواره ای از اندود گل، کمک به تحمل وزن رشته حفاری و لوله های جداری و ارائه بیشترین اطلاعات قابل اطمینان از سازند. انواع گل های حفاری به طور کلی گل های حفاری به دو دسته گل های پایه آبی و گل های پایه روغنی تقسیم می شوند.  گل های پایه آبی از دو فاز مایع و جامد ساخته می‌شود که فاز مایع فاز مایع آن ها آب است. آب برخی از مواد را به صورت محلول و بعضی دیگر را به صورت معلق در خود نگه می دارد. انواع مختلفی از گل های پایه آبی تهیه می شود که عموماٌ در حفاری حفره اول ۲۶ اینچ، حفره دوم ۱۷ و یک دوم اینچ و حفره ۱۲ و یک چهارم اینچ استفاده می شوند. همچنین در مخازنی که لایه شیلی وجود نداشته باشد و به وزن گیری بیش از آب نیاز باشد جهت کاهش هزینه ها و آلودگی کمتر از لحاظ زیست محیطی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. آب مورد استفاده در تهیه گل حفاری هم از نظر وزن مخصوص و هم به لحاظ نوع کاربرد انواع مختلفی دارد که عبارتند از آب شیرین، آب شور دریا و آب شور سیر شده از نمک کلرید سدیم. فاز جامد گل حفاری به موادی گفته می شود که به فاز مایع اضافه می‌گردند و مقدار آنها در سیال حفاری از ۵ تا ۵۰ درصد حجمی متغیر است. گل های روغنی در لایه هایی  که دارای شیل هستند و چاه هایی که دمای بالاتر از ۳۵۰ درجه فارنهایت دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع گل مخلوطی از ۷۰ درصد گازوئیل و ۳۰ درصد آب است.