از دیدگاه یک تاریخ نگار مشکل کار همیشه همین جا است که یک واقعه تاریخی ویژه اصلا از کجا شروع می شود؟
واقعیت آن است که در ورق زدن برگ های تاریخ، داشتن اصالت، می تواند به نویسنده یا خواننده کمک کند که درک درستی از جریان و سیر تاریخی رویدادهایی داشته باشد که در آینده ملتی تاثیرگذار بوده اند. اینجا است که تاریخ را با بهره گیری از برگ هایی که هنوز به صورت دست نخورده باقی اند می توان ورق زد.
"نفت سفید" دهکده ای کوچک در همسایگی مسجدسلیمان، گرچه همه تاریخ را به ما نمی نمایاند، دست کم بخش مهمی از تاریخ نفت ایران را در خود دارد و به ما عرضه می کند. پیدا شدن نخستین نشانه های نفت به برداشت از نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان انجامید و بریتانیایی ها که تشنه نفت برای ورود به عصر و عرصه ای جدید بودند، آمدند و شرکت نفت بریتانیا و ایران را تاسیس کردند. خانه هایی برای اقامت موقت خود ساختند که به آنها "بنگله" می گویند و روستای نفت سفید شکل گرفت.
در این رویداد درس شگفت این که آنها صاحبان طلای سیاه را در اولویت دوم کار خود قرار دادند و کارگران بومی و محلی، تنها نقش جزئی در روند رویدادها ایفا کردند.
به طور ذاتی بریتانیایی ها نمی توانستند خود را کنار مردم ایران و افراد محلی جا کنند، زیرا نوع زندگی آنها به گونه ای بود که اکیدا با باورها و سنت های مردم بومی و محلی هماهنگ نبود و همین شد که نفت سفید را ساختند تا بتوانند زندگی ایزوله خود را پیش ببرند. عنوان نفت سفید را از مایع شعله گیری گرفتند که بی رنگ بود و برآوردهای مختلفی از آن شده است که آیا واقعا نفت بوده است یا دیگر ترکیبات نفتی.
در نفت سفید بود که کتاب تاریخ نفت شروع به ورق خوردن کرد و صفحات آن یک به یک ما را به آینده ای رساند که اینک شاهدیم فرزندان ملت با گرفتن زمام امور به دست های توانمند خود همه امور صنعت نفت را برعهده گرفتند و صنعتی که از آغاز به طور کامل وابستگی اقتصاد ایران را در خود تعریف کرده بود، سند افتخار و عزت خواهی مردم شد.
نفت سفید سرآغاز این تاریخ بود و اگر تاریخ نویسان نمی دانند که باید از کجا تاریخ را ورق بزنند و آغاز کنند، در نفت سفید، آغاز، روشن است.
دهکده نفت سفید در منطقه ای میان مسجدسلیمان و هفتکل ساخته شده است. جایی میان تاریخ که از هر سو در محاصره چاه ها و لوله های نقره ای رنگ نفتی است. کلافی پیچیده از لوله هایی که مانند یک مار زندگی درون آن پیچیده است.
در طول بیست سالی که دهکده نفت سفید در تاریخ ایران سرفرازانه درخشید، حوادث و رویدادهای مختلفی را شاهد بوده است. در آغاز، بودن حول و حوش منابع سترگ نفت، فضایی از زندگی را شکل داد که بیست سال بعد با افول منابع نفتی منطقه دگرگون شد و مهمترین شکل آن، رفتن بریتانیایی ها از منطقه بود. بعد حوادثی مانند انقلاب و جنگ تحمیلی و... هر یک تغییرات عمده ای در زندگی دهکده ایجاد کردند. آدم هایی که زیر بمباران و موشکباران دشمن بودند و نمی توانستند به آن وضع ادامه دهند، کندند و رفتند و به ارتفاعات نفت سفید پناه آوردند تا هم از زندگی طبیعی خود دور نشوند و هم امن و آسایشی نسبی بیابند. خانه هایی که ساخته شده بودند تا بریتانیایی ها حاشیه امنیتی و آسایش بیشتری داشته باشند و مانع درهمجوشی مردمان بومی و آنان شود، نوعی زندگی را در منطقه برپا کرد که شاید شباهت اندکی با گذشته اش داشت.
نگاه که می کنی، این دهکده پر از تصویرهای استثنائی است. کاسه ات را به زمین بزن و نفت بردار. یک پدیده خاص که به قول صاحب نظران، می توان از آن برای تشکیل "اکو موزه" استفاده کرد. بهره گیری از چشمه های جوشان نفت، به گونه ای سبب شده است مردم محل حوائج خود را درباره انرژی از این منابع تامین کنند. آبگرمکن ها و کوره هایی که آنان به کار گرفته اند و در هر کوی و برزن دیده می شود، برای گرم کردن آب و پختن نان محلی، یک منظره بدیع و استثنائی را خلق کرده است که جز قدمت تاریخی دهکده هیچ توجیه دیگری ندارد.
در جای دیگر، "تشکوه" در منطقه ییلاقی نفت سفید، گویی دیرگاهی است در آتش عشقی بی فرجام می سوزد. کوهی از آتش، انبوهی از آتش که گرم و سوزان همچنان می تپد و منظره ای بدیع و بی مانند را خلق کرده است و آتشفشانی از احساسات و عواطف را نشان می دهد که سوزنده و ماندگار همچنان بر بلندای تاریخ دهکده نشسته است.
این تپه باستانی که معلوم نیست دقیقا از چه زمانی چنین شعله ور دل فرهاد را در آتش عشقی شیرین سوزانده است، چونان مشعلی فراراه مردم قرار گرفته است. شعله ها محصول سوختن گازهایی است که از روزنه های کوه بیرون می تراود و خونی است که می سوزد!
نفت سفید شگفتی بی شمار دارد. می توان از مردم خونگرم این دیار که جامه قهرمانان ایل بختیاری را به تن دارند یاد کرد که همه ذرات وجودشان به عشق میهن می تپد و در طول تاریخ این وفاداری و عشق را چنان فریاد کرده اند که در گوش تاریخ به عنوان سندی ماندگار مانده است.
تراوش نفت و گاز از شکاف های زمین، برکتی را به زندگی این مردمان پاک سرشت دمیده است و در هر جا بسته به موقعیت نشانه های زیبا و جالبی را از صنعت نفت و تاریخ آن می توان دید.
برای آن که دهکده نفت سفید پایدار بماند وزارت نفت آستین همت بالا زده است تا آن را حیاتی دوباره بخشد. بخشی از تاریخ نفت را در موزه مخصوصی نگه دارد و بخشی دیگر را حفظ و مرمت کند. این گونه می توان به آینده خوشبین بود. برای مردم کار و شغل و ان شاالله رفاه ایجاد می شود و منطقه دوباره روی آبادانی و حیات به خود می بیند. زیرا می توان در آینده شاهد شکل گیری بازارهای محلی صنایع دستی و به فعل درآمدن ظرفیت های بالقوه محل بود و آینده به یقین روشنتر از امروز است.
با تشکیل و توسعه موزه صنعت نفت در منطقه، پیش بینی می شود شکل زندگی مردم بهبود یابد و رفاه و آسایش بیشتری به منطقه وارد شود. ان شاالله
* دكتر اكبر نعمت الهي
